عقد قرارداد چیست؟
عقد قرارداد ها بسته به نوع، از فرایند‌های مختلفی برخوردار هستند. مباحث مهم در عقد و قرارداد ها مثل فسخ، ضمانت اجرا و تضامین، نحوه حل اختلاف، تعیین تعهدات هر یک از طرفین و … مباحثی نیستند که افراد به صرف داشتن دانش عرفی بتوانند از عهده تنظیم آنها برآیند. تعهد یک رابطه حقوقی بین دو شخص، اعم از شخص حقیقی یا حقوقی است که به موجب آن یک طرف باید عملی را برای طرف دیگر انجام دهد یا از انجام عملی خودداری کند یا مالی را به او منتقل کند. طرفین تعهد را متعهد و متعهدله می‌نامیم. تعریف عقد این است که عقد توافق دو انشاء متقابل است که به منظور ایجاد اثر حقوقی انجام میشود. بهتر است جهت عقد یک قرارداد به وکیل پایه یک دادگستری مراجعه نمایید تا از نظر حقوقی نیز مشکلی بوجود نیاید.
تعریف عقد و قرارداد
عقد یا قرارداد عملی حقوقی است که به توافق صورت می‌پذیرد، به این صورت که نماینده دو نفع متضاد روبروی هم قرار می‌گیرند و راه مشترکی را برای دستیابی به هدف خاص خود جستجو می‌کنند. بر اثر عقد میان دو طرف، یک رابطه جدید حقوقی برقرار میشود و طرفین با توجه به موضوع قرارداد نسبت به یکدیگر باید تعهداتی را انجام دهند.
ماده 183 قانون مدنی عقد را چنین تعریف می‌کند: «یک یا چند نفر در برابر یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امر نمایند و مورد قبول آنها باشد.»
در زبان غیرتخصصی عقد و قرارداد به یک معنی است، اما در علم حقوق منظور از اصطلاح عقد، عقود معین (آن دسته از عقدهایی که در قانون مدنی شرایط و چگونگی آنها ذکر شده است مثل عقد بیع، عقد اجاره، عقد رهن، عقد وکالت، عقد مضاربه و غیره) استعمال می شود و حال آنکه کلمه قرارداد، بر تمامی عقود (خواه معین باشد یا نباشد) اطلاق میشود.
ارکان عقد قرارداد
هر عقد از دو رکن تشکیل شده که قبل از برقراری این دو رکن اصلا عقدی حاصل نمی‌شود:
1) ایجاب
ایجاب نخستین رکن یک عقد است، به نحوی که دربرندارنده شرایط صحت عقد باشد و اگر این رکن از جانب طرف مقابل قبول شود عقد محقق میشود یا به عبارت دیگر، اعلام اولین اراده مبنی بر انشا یا انعقاد آن عمل حقوقی است. به شخصی که ایجاب را انشا می‌کند، موجب و به طرف مقابل، مخاطب ایجاب گویند.
2) قبول
دومین رکن عقد که به معنای پذیرفتن مفاد ایجاب است و بعد از آن، عقد منعقد میشود. تا قبول صورت نگیرد، به صرف ایجاب، عقدی بین طرفین واقع نشده است. اگر مخاطب ایجاب، ایجاب را قبول کند و عبارت دیگر، قبولی را انشا کند، به او قابل می‌گوییم.
پیش قرارداد چیست؟
پیش قرارداد بدین معنا است که طرفین با هم توافق کنند که قرارداد خاصی را با شرایط مشخصی در آینده منعقد کنند. پیش قرارداد دارای اوصاف زیر است:
1. نسبت به قراردادی که در آینده منعقد میشود یک پیش قرارداد و مقدمه است؛ اما با توجه به آنکه ناشی از توافق اشخاص می‌باشد، خودش نیز به تنهایی یک عقد است.
2. پیش قرارداد یک عقد عهدی است، زیرا موضوع آن متعهد شدن برای انعقاد عقدی در آینده است.
3. با توجه به آنکه وعده قرارداد، یک عقد است، مانند سایر عقود، الزام‌آور است؛ این استثنای آن، وعده ازدواج است که طرفین را ملزم به انعقاد و قرائت صیغه عقد نمی‌کند.
4. حتی اگر قرارداد اصلی تشریفاتی باشد، وعده قرارداد عقدی رضایی است.
اصلاحات قراردادی لازم‌الاجرا
معمولا قرارداد برای اجرای تعهداتی در آینده تنظیم میشود و چون هیچکس نمی‌تواند آینده را پیش‌بینی کند، طرفین به منظور ایجاد تطاطبق با شرایط پیش‌بینی نشده می‌توانند قرارداد‌های خود را اصلاح کنند. اما متاسفانه هنگام اصلاح قرارداد، طرفین اغلب گام‌های ضروری برای لازم الاجرا شدن آسان این اصلاحات را بر نمی‌دارند. در نتیجه پس از توافق روی یک اصلاح خاصف یکی از طرفین ممکن است مدعی شود که طرف دیگر در هنگام ایفای تعهدات خود مرتکب نقض قرارداد شده است؛ در حالی که طرف دیگر نیز مدعی میشود چون قرارداد اصلی اصلاح شده، وی مرتکب هیچگونه نقضی نشده است.
یا پس از اینکه یکی از طرفین به تعهدات خود عمل می‌کند، طرفین می‌توانند بر سندی تراضی توافق کنند که مطابق با آن لازم نباشد طرف دیگر معادل همان پرداخت‌هایی را که بدواً میان ایشان توافق شده است، انجام دهد. پس از آن، این محکمه است که باید تعیین کند آیا این اصلاح یا آن سند تراضی لازم الاجرا هستند یا خیر.
اصلاحات یک جانبه قرارداد
یک سوال غامض در حقوق قرارداد‌ها این است که آیا طرفین می‌توانند توافق کنند یکی از طرفین حق داشته باشد تا اصلاحات یک جانبه‌ای را در طول اجرای قرارداد به وجود آورد؟
اگر یکی از طرفین در واقعیت به طرف دیگر بگوید که شما آزاد هستید تا هر مفادی را که می‌خواهید، منظور کنید و من آنها را خواهم پذیرفت؛ در این صورت قرارداد ایشان قراردادای غیرواقعی خواهد بود. این مندرجات، این ایده را که قرارداد بیانگر توافق دو طرف هستند، به چالش کشیده و تخریب می‌کند. از سوی دیگر، در مواردی که احتمالاً طرفین نمی‌توانند تغییر در شرایط را پیش‌بینی کنند، اجازه برای ایجاد اصلاحات یک جانبه براساس رخدادهای آینده منطقی به نظر می‌رسد.
اختلاف بین طرفین
یک بدهی زمانی مورد اختلاف است (حتی اگر میزان آن در ابتدا توافق شده باشد) که یکی از طرفین با حسن‌نیت دفاعیه‌ای علیه پرداخت اقامه کند. پس از آن، اگر طرفین اختلاف خود را حل و فصل کنند، معوض وجود خواهد داشت؛ زیرا این حل و فصل هر یک از طرفین چیزی را به دست آورده‌اند.
تراضی و ایفای تعهد هنگامی که طرف صدمه دیده از طرفی که ظاهرا صدمه را وارد کرده است در قالب مسئولیت مدنی شکایت می‌کند نیز کاربرد می‌یابند. طرف صدمه دیده بستانکار است و طرفی که صدمه را وارد کرده است بدهکار. یک شکایت مدنی مشخصا تعیین و تقویم نشده و مورد اختلاف است. در کل بهتر است برای عقد قرارداد با وکیل مشاوره حقوقی داشته باشید.
